Magazyn Kulturalno-Krajoznawczy GÓRY IZERSKIE

Napisany: 2009-07-16

Wokół Jizery

Smědava → Jizera → Smědavská hora → Polední kameny → Frýdlantské cimbuří → Na Čihadle → Na Kneipě → Kasárenská silnice → U studanký → Smědava

Jizera z rezerwatu "Klečová louka" (fot. A. Lipin)

Jizera (1022 m n.p.m.) to obok Smrka najważniejsza góra w Jizerských horach. Dlaczego? Bo jest imienniczką całych gór (choć nie zawsze tak było), leży w ich środkowej części, stanowi doskonały punkt widokowy, jest drugą co do wysokości w czeskiej części gór, porasta ją reliktowa "Prales Jizery" (Puszcza Jizery) czyli bór świerkowy... Czy trzeba więcej powodów?

Przejściem opisanej trasy poznamy wyjątkowo ciekawą część czeskich Gór Izerskich. Rozległe kopcowate wierzchowiny przypominają łagodne wierzchołki śląskiej Zielonej Kopy, ale już Frýdlantské cimbuří - północne strome skalne kojarzą się raczej z urwistymi ścianami Gór Stołowych czy skalnymi grzbietami Krkonošy (np. Kozi Grzbiet). Ponadto przejdziemy przez zakątki bardzo cenne przyrodniczo i atrakcyjne krajobrazowo kosodrzewinowe łąki i torfowiska, będące doskonałym przykładem jak łączyć ochronę przyrody z turystycznym zagospodarowaniem. Poznamy także zabytki militarne z mrocznej epoki hitleryzmu.

Śniadanie na "Śniadawie"

Górska Chata Smědava - po lewej stronie szosy możemy zaparkować auto, a w schronisku przenocować i zjeść (np. śniadanie) (fot. A. Lipin)

Jest to wycieczka znacznie łatwiejsza dla zmotoryzowanych ponieważ do miejsca startu z Polski najłatwiej dojechać autem. Wyruszamy ze Smědavy (czyt. Smiedawy). Stoi tu stare schronisko, wybudowane przy uczęszczanym od wieków szlaku biegnącym przez doliny Černej Desny i Smědy (której nazwę można w wolnym tłumaczeniu przełożyć jako "Śniada"), zamienionym w XX w. na asfaltową Soušskou silnice ("Suszkową" Szosę) łączącą Dolni Polubný i Bílý Potok. Auto zostawiamy na płatnym parkingu naprzeciw schroniska, gdzie dawniej stał tzw. zameczek myśliwski. Opłata wynosi 50 KČ niezależnie od czasu postoju.

Ruszamy w górę niezbyt stromym, niebieskim szlakiem. Wnet widzimy pierwszy řopik - bunkier przeciwpiechotny z czasów sposobienia się Czechosłowacji do obrony Sudetów przed agresją III Rzeszy. Idąc wzdłuż Bílej Smědy mijamy ich jeszcze kilka. Możemy dokładnie przyjrzeć się na czym oparto czechosłowacką strategię obrony - wiele małych, rozrzuconych w górach, jeden obok drugiego w zasięgu wzroku, bunkrów z niewielką obsadą. Miały uchronić przez zajęciem kraju przez hitlerowców. Ponad tysiąc bunkrów wystawionych wielkim wysiłkiem finansowym i logistycznym, nigdy nie zostało sprawdzone w boju.

Bunkier, (tzw. ŘOPIK) nad Bílou Smědou (fot. A. Lipin)

Nad Bílou Smědou - niepozornym potoczkiem, który nieco niżej zmienia się w rwącą rzekę (fot. A. Lipin)

Idziemy legendarną Štolpišskou silnicou (Szosą Sztolpiską) - dumą XIX-wiecznego czeskiego budownictwa drogowego. Po lewej Jizera, a po prawej rzeźbiąca głęboką dolinę krystalicznie czysta Bílá Smědá. Po ok. 1,5 km wchodzimy na Pavlovou planine - torfowisko, z którego początek bierze ów główny potok tworzący, wraz z Černou i Hnědou (Czarną i Gniadą), Směde. To jedna z większych rzek Gór Izerskich, odwadniająca północno-zachodnią ich część, malownicza zwłaszcza w dolnym odcinku z meandrami i ptasim rezerwatem. Uchodząca do Nysy Łużyckiej, w Polsce nosi stare, serbsko-łużyckie, miano Witka.

Skrzyżowanie szlaków Pod Jizerou - prostym szlakiem pod górę (fot. A. Lipin)

Dochodzimy do rozdroża. Mijamy odchodzący w prawo żółty szlak na Smědavskou hore (1084 m n.p.m.). Jeszcze 500 m i docieramy do kolejnego skrzyżowania szlaków - Pod Jizerou. Zatorfiona i porastająca kosodrzewiną Malá Klečová louka (Mała Kosodrzewinowa Łąka) chroniona jest tutaj w rezerwacie Klečove louki (Kosodrzewinowe Łąki; 18,75 ha, utw. w 1960 r.) skupiającym jeszcze: Jelenią, Świerkową i Wielką Kosodrzewinową Łąkę. Opuszczamy szlak niebieski, skręcając w lewo, na żółtą ścieżkę wiodącą wprost na szczyt Jizery. Otwierają się przed nami coraz szersze widoki. Na razie głównie na północne i zachodnie Góry Izerskie oraz Frýdlantsko (czeskie Pogórze Izerskie), ale również na Jesztedski Grzbiet z Jesztedem na czele. Po ok. 1,5 km wchodzimy na wierzchołek Jizery. Pod rozczłonkowaną skałą ze stalowym krzyżem stoi domek leśników. Po południowej stronie znajdziemy schodki i poręcze - wejście na punkt widokowy.

Królewskie widoki

Widoki z Jizery: Jizerské hory, Jizerka, Bukovec i Karkonosze (fot. A. Lipin)

Widoki z Jizery są piękne. Znajdujemy się w środku Gór Izerskich i mamy przyjemność obserwować 360-stopniową ich panoramę. Nie będę wymieniał wszystkich gór, wierzchołków, dolin, zbiorników wodnych i osiedli ludzkich jakie można stąd dostrzec, bo lista byłaby bardzo długo. Proszę mi uwierzyć - warto po te widoki się tutaj wdrapać. (Na górze możemy złapać zazwyczaj sieci polskich telefonii komórkowych ponieważ doskonale jest stąd widoczny maszt na Stogu Izerskim).
Jizerę porasta stary bór świerkowy chroniony przez rezerwat "Prales Jizery" (Puszcza Jizery; pow. 92,44 ha, utw. w 1960 r.). Dziś tak naprawdę to las odtworzony, bo pierwotny umarł przez ostatnie dekady XX w.

Skałki na szczycie Jizery, a nich stalowy krzyż i tablica z panoramą (fot. A. Lipin)

Opuszczamy Jizerę tą samą drogą, którą weszliśmy, bowiem nie ma tutaj innego szlaku. Na rozdrożu Pod Jizerou skręcamy w prawo wracając na Štolpišskou silnice i wracamy do skrzyżowania szlaków na Pavlovej planine. Ale nie wracamy na parking! Skręcamy w lewo i wchodzimy na żółty szlak w kierunku Smědavskiej hory (1084 m n.p.m.). Wnet dochodzimy do Pavlovej cesty ("Pawłowej" Drogi). Wiedzie ona wokół góry i częściowo jest wyłożona betonowymi płytami (Czesi mówią na takie drogi "panelovka") dzięki czemu może być użytkowana przez turystów z niesprawnościami na wózkach inwalidzkich. Przy tej drodze, na północnym zboczu Smědavskej hory (poza naszą wędrówką) stoją pomniki rozbitych samolotów: Cessny i Pipera. Późnym popołudniem 23 kwietnia 1992 r. leciały z Niemiec do Katowic wioząc pomoc humanitarną. W gęstej mgle obie maszyny zabłądziły i niemal równocześnie rozbiły się o stok w niewielkiej od siebie odległości. Dwie, dwuosobowe francuskie załogi zginęły na miejscu.

Na Smědavskiej horze, którą teraz trawersujemy południowym zboczem, w latach 1960-65 istniał tzw. kontrolowany rezerwat przyrody. Góra dziś jest mocno wylesiona (to wciąż pozostałość klęski ekologicznej lat 80. i 90. XX w.). Mijamy pomnik przyrody Vlčí louka (Wilcza łąka) - kolejne torfowisko jakich wiele w tej części Gór. Tworzą się w siodełkach terenu, zasilane spływającymi z otaczających wzniesień wodami. Niestety w latach 90. XX w. kilkukrotnie dochodziło tutaj do wielkich zniszczeń wywołanych gwałtownymi opadami. W 1997 r. - tragicznym dla Północnych Czech i Śląska - woda wyrządziła wielkie spustoszenie, którego skutki usuwano kilka lat. Na Malej Klečovej louce przy szlaku możemy zobaczyć tablicę przedstawiającą tamte wydarzenia.