Magazyn Kulturalno-Krajoznawczy GÓRY IZERSKIE

Napisany: 2009-07-16

Wokół Jizery

Smědava → Jizera → Smědavská hora → Polední kameny → Frýdlantské cimbuří → Na Čihadle → Na Kneipě → Kasárenská silnice → U studanký → Smědava

Jizera z rezerwatu "Klečová louka" (fot. A. Lipin)

Jizera (1022 m n.p.m.) to obok Smrka najważniejsza góra w Jizerských horach. Dlaczego? Bo jest imienniczką całych gór (choć nie zawsze tak było), leży w ich środkowej części, stanowi doskonały punkt widokowy, jest drugą co do wysokości w czeskiej części gór, porasta ją reliktowa "Prales Jizery" (Puszcza Jizery) czyli bór świerkowy... Czy trzeba więcej powodów?

Przejściem opisanej trasy poznamy wyjątkowo ciekawą część czeskich Gór Izerskich. Rozległe kopcowate wierzchowiny przypominają łagodne wierzchołki śląskiej Zielonej Kopy, ale już Frýdlantské cimbuří - północne strome skalne kojarzą się raczej z urwistymi ścianami Gór Stołowych czy skalnymi grzbietami Krkonošy (np. Kozi Grzbiet). Ponadto przejdziemy przez zakątki bardzo cenne przyrodniczo i atrakcyjne krajobrazowo kosodrzewinowe łąki i torfowiska, będące doskonałym przykładem jak łączyć ochronę przyrody z turystycznym zagospodarowaniem. Poznamy także zabytki militarne z mrocznej epoki hitleryzmu.

Śniadanie na "Śniadawie"

Górska Chata Smědava - po lewej stronie szosy możemy zaparkować auto, a w schronisku przenocować i zjeść (np. śniadanie) (fot. A. Lipin)

Jest to wycieczka znacznie łatwiejsza dla zmotoryzowanych ponieważ do miejsca startu z Polski najłatwiej dojechać autem. Wyruszamy ze Smědavy (czyt. Smiedawy). Stoi tu stare schronisko, wybudowane przy uczęszczanym od wieków szlaku biegnącym przez doliny Černej Desny i Smědy (której nazwę można w wolnym tłumaczeniu przełożyć jako "Śniada"), zamienionym w XX w. na asfaltową Soušskou silnice ("Suszkową" Szosę) łączącą Dolni Polubný i Bílý Potok. Auto zostawiamy na płatnym parkingu naprzeciw schroniska, gdzie dawniej stał tzw. zameczek myśliwski. Opłata wynosi 50 KČ niezależnie od czasu postoju.

Ruszamy w górę niezbyt stromym, niebieskim szlakiem. Wnet widzimy pierwszy řopik - bunkier przeciwpiechotny z czasów sposobienia się Czechosłowacji do obrony Sudetów przed agresją III Rzeszy. Idąc wzdłuż Bílej Smědy mijamy ich jeszcze kilka. Możemy dokładnie przyjrzeć się na czym oparto czechosłowacką strategię obrony - wiele małych, rozrzuconych w górach, jeden obok drugiego w zasięgu wzroku, bunkrów z niewielką obsadą. Miały uchronić przez zajęciem kraju przez hitlerowców. Ponad tysiąc bunkrów wystawionych wielkim wysiłkiem finansowym i logistycznym, nigdy nie zostało sprawdzone w boju.

Bunkier, (tzw. ŘOPIK) nad Bílou Smědou (fot. A. Lipin)

Nad Bílou Smědou - niepozornym potoczkiem, który nieco niżej zmienia się w rwącą rzekę (fot. A. Lipin)

Idziemy legendarną Štolpišskou silnicou (Szosą Sztolpiską) - dumą XIX-wiecznego czeskiego budownictwa drogowego. Po lewej Jizera, a po prawej rzeźbiąca głęboką dolinę krystalicznie czysta Bílá Smědá. Po ok. 1,5 km wchodzimy na Pavlovou planine - torfowisko, z którego początek bierze ów główny potok tworzący, wraz z Černou i Hnědou (Czarną i Gniadą), Směde. To jedna z większych rzek Gór Izerskich, odwadniająca północno-zachodnią ich część, malownicza zwłaszcza w dolnym odcinku z meandrami i ptasim rezerwatem. Uchodząca do Nysy Łużyckiej, w Polsce nosi stare, serbsko-łużyckie, miano Witka.

Skrzyżowanie szlaków Pod Jizerou - prostym szlakiem pod górę (fot. A. Lipin)

Dochodzimy do rozdroża. Mijamy odchodzący w prawo żółty szlak na Smědavskou hore (1084 m n.p.m.). Jeszcze 500 m i docieramy do kolejnego skrzyżowania szlaków - Pod Jizerou. Zatorfiona i porastająca kosodrzewiną Malá Klečová louka (Mała Kosodrzewinowa Łąka) chroniona jest tutaj w rezerwacie Klečove louki (Kosodrzewinowe Łąki; 18,75 ha, utw. w 1960 r.) skupiającym jeszcze: Jelenią, Świerkową i Wielką Kosodrzewinową Łąkę. Opuszczamy szlak niebieski, skręcając w lewo, na żółtą ścieżkę wiodącą wprost na szczyt Jizery. Otwierają się przed nami coraz szersze widoki. Na razie głównie na północne i zachodnie Góry Izerskie oraz Frýdlantsko (czeskie Pogórze Izerskie), ale również na Jesztedski Grzbiet z Jesztedem na czele. Po ok. 1,5 km wchodzimy na wierzchołek Jizery. Pod rozczłonkowaną skałą ze stalowym krzyżem stoi domek leśników. Po południowej stronie znajdziemy schodki i poręcze - wejście na punkt widokowy.

Królewskie widoki

Widoki z Jizery: Jizerské hory, Jizerka, Bukovec i Karkonosze (fot. A. Lipin)

Widoki z Jizery są piękne. Znajdujemy się w środku Gór Izerskich i mamy przyjemność obserwować 360-stopniową ich panoramę. Nie będę wymieniał wszystkich gór, wierzchołków, dolin, zbiorników wodnych i osiedli ludzkich jakie można stąd dostrzec, bo lista byłaby bardzo długo. Proszę mi uwierzyć - warto po te widoki się tutaj wdrapać. (Na górze możemy złapać zazwyczaj sieci polskich telefonii komórkowych ponieważ doskonale jest stąd widoczny maszt na Stogu Izerskim).
Jizerę porasta stary bór świerkowy chroniony przez rezerwat "Prales Jizery" (Puszcza Jizery; pow. 92,44 ha, utw. w 1960 r.). Dziś tak naprawdę to las odtworzony, bo pierwotny umarł przez ostatnie dekady XX w.

Skałki na szczycie Jizery, a nich stalowy krzyż i tablica z panoramą (fot. A. Lipin)

Opuszczamy Jizerę tą samą drogą, którą weszliśmy, bowiem nie ma tutaj innego szlaku. Na rozdrożu Pod Jizerou skręcamy w prawo wracając na Štolpišskou silnice i wracamy do skrzyżowania szlaków na Pavlovej planine. Ale nie wracamy na parking! Skręcamy w lewo i wchodzimy na żółty szlak w kierunku Smědavskiej hory (1084 m n.p.m.). Wnet dochodzimy do Pavlovej cesty ("Pawłowej" Drogi). Wiedzie ona wokół góry i częściowo jest wyłożona betonowymi płytami (Czesi mówią na takie drogi "panelovka") dzięki czemu może być użytkowana przez turystów z niesprawnościami na wózkach inwalidzkich. Przy tej drodze, na północnym zboczu Smědavskej hory (poza naszą wędrówką) stoją pomniki rozbitych samolotów: Cessny i Pipera. Późnym popołudniem 23 kwietnia 1992 r. leciały z Niemiec do Katowic wioząc pomoc humanitarną. W gęstej mgle obie maszyny zabłądziły i niemal równocześnie rozbiły się o stok w niewielkiej od siebie odległości. Dwie, dwuosobowe francuskie załogi zginęły na miejscu.

Na Smědavskiej horze, którą teraz trawersujemy południowym zboczem, w latach 1960-65 istniał tzw. kontrolowany rezerwat przyrody. Góra dziś jest mocno wylesiona (to wciąż pozostałość klęski ekologicznej lat 80. i 90. XX w.). Mijamy pomnik przyrody Vlčí louka (Wilcza łąka) - kolejne torfowisko jakich wiele w tej części Gór. Tworzą się w siodełkach terenu, zasilane spływającymi z otaczających wzniesień wodami. Niestety w latach 90. XX w. kilkukrotnie dochodziło tutaj do wielkich zniszczeń wywołanych gwałtownymi opadami. W 1997 r. - tragicznym dla Północnych Czech i Śląska - woda wyrządziła wielkie spustoszenie, którego skutki usuwano kilka lat. Na Malej Klečovej louce przy szlaku możemy zobaczyć tablicę przedstawiającą tamte wydarzenia.

Pogórze po horyzont

Polední Kameny (Południowe kamienie) są bardzo dobrym punktem widokowym (fot. A. Lipin)

Schodzimy ze zbocza Smědavskiej hory, a przed nami Polední Kameny (Południowe Kamienie, 1006 m n.p.m.) Skałki na szczycie są bardzo dobrym punktem widokowym. Również na następny cel naszej wędrówki - Frýdlantské Cimbuří (Frydlantskie Blanki, 875 m n.p.m.). To bardzo znane skały górujące nad Bílým Potokem. Często fotografowane, są popularnym terenem wspinaczkowym. Tutejsze stare buki i jarzęby chronione w rezerwacie "PR Frýdlantské cimbuří", stanowią część wielkiego rezerwatu narodowego Jizerskohorské bučiny (Izerskie Buczyny).
Z tego doskonałego punktu widokowego możemy dostrzec przede wszystkim polskie i czeskie Pogórze Izerskie z wieloma miastami, wzgórzami i rzekami. Widać jak na dłoni Elektrownię Turów w Bogatyni, Landskrone (442 m n.p.m.) nad Goerlitz, a w dobrą pogodę także Berzdorfer See - zalaną kopalnię odkrywkową nad Nysą Łużycką.

Znajdujemy się (+/-) w połowie trasy, warto więc zrobić dłuższy odpoczynek.

Rewelacyjne widoki na Pogórze Izerskie z Frýdlantské Cimbuří (fot. A. Lipin)

Ze skałek idziemy do rozdroża Pod Frýdlantským cimbuřím. Kończy się tu żółty szlak, na który 5km wcześniej weszliśmy pod Smědavskou horou. Wędrówkę kontynuujemy szlakiem zielonym, biegnącym z Bilego Potoku. To tzw. Kozí stežka (Kozia Ścieżka) wiodąca stromą i malowniczą doliną utworzoną przez Černý potok.

Droga zaczyna się wznosić, lecz podejście nie jest zbyt strome. Po ok. 1,5 km docieramy do skrzyżowania Nad Černým potokem (Nad Czarnym Potokiem). Zielony szlak się kończy, a my znów wchodzimy na Štolpišskou silnice. Zbiega tutaj także Pavlova cesta. Idziemy żółtym szlakiem w kierunku Čihadla (Czatowni) czyli leżącego na wys. 976 m n.p.m. siodłowego wrzosowiska z torfowiskiem i jeziorkami. Zagrożone z uwagi na całkowite wykarczowanie okolicznych lasów, chronione jest w rezerwacie "Rašeliniště Na Čihadle" (Torfowisko Na Czatowni; pow. 14,75 ha, utw. w 1960 r.). Turyści mogą oglądać przepiękne oczka wodne i wyjątkowej urody roślinność (zwłaszcza kiedy kwitnie późnym majem) z niewysokiej platformy widokowej. Z jeziorkami związana jest legenda o zaklętych dzwonach w Hejnicach.

Frýdlantské Cimbuří widziane ze wsi Bílý Potok, znad brzegu Smědy (fot. A. Lipin)

Oczka wodne torfowiska Na Čihadle rzekomo są bramą do piekła - radzę tego nie sprawdzać (fot. A. Lipin)

Rolkowy raj

Odradzająca się Puszcza Jizery a nad nią szczytowe skałki góry

Tuż za tą wielką przyrodniczą atrakcją kończy bieg żółty szlak, a my idziemy znów niebieskim. Mijamy Gackův pomníček. Przypomina tragiczną śmierć jaką poniósł w tym miejscu turysta - inż. Viktor Gacek. Zastrzelono go wcześnie rano, 10 września 1927 r. i obrabowano z pieniędzy oraz złotego zegarka. Sprawcy nigdy nie wykryto.
Po ok. 500 m docieramy do kolejnego skrzyżowania szlaków - U Kneípy. Schodzi stąd w kierunku Josefův Důlu tzw. Mořská cesta (Morska Droga), lecz my idziemy lekko w lewo, w kierunku na "zimni kiosek" (zimowy kiosk). Mijamy po lewej Hraniční louke (Graniczną Łąkę), gdzie początek bierze niesforna Bilá Desná.

Po kolejnych 500 m dochodzimy do miejsca zwanego Na Kneipě. Stoi tu ów "zimowy kiosk" czyli bufet, w którym sprzedawane są ciepłe posiłki i napoje. Opodal po lewej stronie znajduje się pomnik przyrody (pow. 0,39 ha, utw. w 1965 r.) obejmujący torfowisko górskie z kosodrzewiną. Podobnie jak inne okoliczne torfowiska jest zagrożone z powodu wykarczowania zniszczonych lasów.

Bufet Na Kneipě oferuje ciepłą strawę przede wszystkim zimą dla biegaczy dlatego zwany jest zimowym kioskiem

Przed nami ostatni etap marszu. Kontynuując wędrówkę zbaczamy z niebieskiego szlaku i wchodzimy na Kasárenskou silnice (Koszarową Szosę). Nie jest znakowana żadnym kolorem, ale stanowi szlak rowerowy i narciarski. Dawniej nazywała się Siechhübelstraße, a swą obecną nazwę zawdzięcza temu, iż u jej końca stał budynek koszarowy budowniczych bunkrów przeciwpiechotnych.

Idziemy wschodnim zboczem Jizery. Roztaczają się stąd dalekie widoki na południowo-wschodnią część Gór Izerskich i Karkonosze. Dochodząc do skrzyżowania z zielonym szlakiem biegnącym z osady Márianskohorské budy, gdzie stał wspominany budynek koszar, kierujemy się za zielonymi znakami w lewo, w kierunku Smědavy. Po ok. 3,2 km dochodzimy do Soušskiej silnice. To miejsce zwane jest U studanký. Skręcamy w lewo i szosą idziemy wciąż w kierunku Smědavy. Przechodzimy przez tereny źródliskowe Hnědej (Gniadej) Smědy.

Soušska silnice nad Jeziorem Souš każdego pogodnego dnia uczęszczana jest przez rolkarzy i nartorolkarzy (fot. A. Lipin)

Niech nas nie zdziwi widok mijanych rolkarzy lub narciarzy biegowych trenujących latem na specjalnych nartorolkach. Soušská silnice jest zamykana od jesieni do wiosny z uwagi na warunki śniegowe - pokrywa ją często kilkumetrowa warstwa śniegu, której nie sposób usunąć. Zamienia się wówczas w ratrakowaną trasę biegową. Sprzyja temu fakt, iż na odcinku Smědava-Souš (zapora Susz) szosa ta biegnie na względnie jednakowej warstwicy. Mimo surowych warunków zimowych jest doskonale utrzymana - asfalt jest gładki i nie ma dziur! Nic więc dziwnego, że rolkarze i "letni narciarze" ją polubili, i biegają tędy przez cały rok. Warto zauważyć, że to jedna z najwyżej położonych szos w Czechach. W najwyższym punkcie osiąga wys. ok. 925 m n.p.m.

Po ok. 1,5 km marszu docieramy do Smědavy. Możemy odpocząć w schronisku, zjeść zasłużony posiłek i wracać do domu, by wspominać tę długą, ale bardzo ciekawą wędrówkę. Fakt, że nie należy do najkrótszych, jednak nie jest trudna. Brak stromych podejść czy trudnych zjeść czyni z niej raczej trasę spacerową. Przeciętny czas przejścia (bez przystanków i odpoczynków) to ok. 4-5 godzin. Pamiętajmy jednak, że każdy turysta chodzi własnym tempem. Pomocne może być przeliczenie kilometrów przez prędkość marszu (przeciętna 4,5 km/g). Ponieważ poza zimowym kioskiem pod koniec wędrówki i schroniskiem Smědava na trasie, nie ma punktów gastronomicznych należy zabrać odpowiedni zapas wody i prowiant.

Długość całej opisanej trasy: ~19,5km
W tym poszczególne odcinki (wartości przybliżone):