Wernisaż muzycznej wystawy w ramach Międzynarodowych Dni Messiaena

Muzyka w okupowanej Polsce 1939-1945 - wystawa w ramach Międzynarodowych Dni Messiaena Görlitz-Zgorzelec od 13 stycznia 2023 r. w STalagu VIIIA

W ramach Międzynarodowych Dni Messiaena Görlitz-Zgorzelec, objętych patronatem Burmistrza Miasta Zgorzelec, odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy autorstwa dr Katarzyny Naliwajek-Mazurek z Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego. Po 12 latach autorka wraca nad Nysę. Po raz pierwszy sprowadził ją do Görlitz w 2011 roku dr Albrecht Goetze. Wystawa ukazuje skutki polityki Trzeciej Rzeszy na terenach Polski podczas II wojny światowej: niszczenie kultury i muzyki polskiej, prześladowania i eksterminacja Polaków i polskich żydów. Naliwajek-Mazurek opisuje formy życia muzycznego, możliwe w warunkach okupacji oraz losy poszczególnych muzyków, ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy. 

Otwarcie wystawy MUZYKA W OKUPOWANEJ POLSCE 1939-1945 przy akompaniamencie muzyki

Piątek 13 stycznia 2023 roku, od godz. 18
Europejskie Centrum Pamięć, Edukacja, Stalag VIII A, Koźlice k. Zgorzelca
Wstęp wolny

Wernisaż uświetni obecność dr Katarzyny Naliwajek-Mazurek, a wydarzeniu akompaniować będą sopranistka Ania Vegry i pianistka i Katarzyny Wasiak.
Uzupełnieniem i niejako komentarzem do wystawy będzie film Ute Friederike Jürß i Martiny Doerry pt. DECYZJA – Wilm prowadził podwójne życie. Obraz pokazuje oficera Wehrmachtu Wilema Hosenfelda, oprawcę i zarazem pomocnika prześladowanych, w tym m. in. Władysława Szpilmana.

Koncert pieśni w wykonaniu A. Vegry, i K. Wasiak oprawi muzycznie wystawę poświęconą muzyce (fot. Simon Pauly)

Na koniec wernisażu, od godz. 20 — koncert pieśni Ci, którzy ratują się piosenką.
Występią Ania Vegry — sopran oraz Katarzyna Wasiak – fortepian.
Zaśpiewają i zagrają utwory Karola Rathausa, Ignacego Strasfogla, Andrzeja Czajkowskiego oraz Szymona Laksa.
Bilety: 70 zł.

W biografie kompozytorów, których utwory złożą się na koncert, wpisane są dramatyczne przemiany zachodzące w Europie XX wieku: wojna, prześladowania i wygnanie. Pozostawiły na ich twórczości trwały ślad, a jednak ich piosenki są dowodem głębokiego humanizmu i wiary w siłę kultury, która przełamuje narodowe uprzedzenia, stając się najważniejszą barykadą przed barbarzyństwem.

Szczegółowy program wydarzeń oraz informacje nt. biletów podczas Międzynarodowych Dni Messiaena Görlitz-Zgorzelec, dostępne są pod adresem www.pl.messiaen-tage.eu

Na 200 rocznicę urodzin Fryderyka Chopina

Zdjęcie Władysława Szpilmana w Muzeum Powstania Warszawskiego - fragment wystawy poświęcony śmierci miasta i warszawskim Robinsonom (fot. Adrian Grycuk, źróło: domena publiczna)

Wystawa Muzyka w okupowanej Polsce 1939-1945 przedstawia życie muzyczne w Polsce podczas drugiej wojny światowej oraz konsekwencje polityki kulturalnej nazistowskich okupantów. Złożona ze zbiorów polskich, amerykańskich, izraelskich i niemieckich archiwów (dokumenty, fotografie, wiersze, piosenki, dzieła sztuki, sprawozdania świadków itd.) wystawa po raz pierwszy przedstawia różne formy obecności muzyki w życiu społeczeństwa podczas wojny oraz przypomina o losach i twórczości muzyków, muzykologów, miłośników muzyki.
Najbardziej znacząca część wystawy poświęcona jest tragicznym losom polskich artystów i artystek żydowskiego pochodzenia, więźniom getta oraz obozów koncentracyjnych, spośród których większość z nich nie przeżyła Holokaustu.
Uprawianie muzyki w czasie niemieckiej okupacji Polski, w których miliony polskich obywateli straciło życie, było często przejawem odwagi obywatelskiej, solidarności oraz niezmiernej bezinteresowności. Losy Władysława Szpilmana, który został uratowany przez swoich polskich przyjaciół i niemieckiego oficera Wilma Hosenfelda, są najlepszym przykładem tamtych tragicznych czasów. Dla wielu prześladowanych muzyka często oznaczała azyl, czasem nawet ratowała życie. Tak właśnie było w przypadku Szymona Laksa, który przeżył obóz zagłady Auschwitz-Birkenau, ponieważ prowadził obozową orkiestrę.
Wystawa przedstawia nie tylko przykłady niewiarygodnej wręcz manipulacji w sferze muzyki poprzez totalitarny despotyzm, ale także znaczenie muzyki w stosunkach międzyludzkich w obozach koncentracyjnych, czy też podczas Powstania Warszawskiego w sierpniu 1944 roku. Sposób przedstawienia tych aspektów na wystawie, z muzyką w tle, wpływa na dialog pomiędzy narodowościami i generacjami w duchu tolerancji.
Wystawa została zainicjowana przez berlińskie stowarzyszenie Room 28 e.V. w 2010 roku w związku z przygotowaniami do międzynarodowych uroczystości z okazji 200 rocznicy urodzin Fryderyka Chopina. Ekspozycja, której kuratorką była polska muzykolożka dr Katarzyna Naliwajek, sfinansowana została ze środków Unii Europejskiej oraz Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Francuską edycję miała podczas festiwalu Musiques Interdites w Marsylii, zaś niemiecką w Schleswig-Holstein podczas festiwalu muzycznego w Kilonii i Hamburgu, a polską — na festiwalu Warszawska Jesień. Ponadto można było ją zobaczyć m. in. w: Berlinie, Lipsku, Lüneburgu, Görlitz oraz podczas uznamskiego lata muzyki w Peenemünde, w Oświęcimiu i Sosnowcu (mieście urodzenia Władysława Szpilmana). Mówiono o niej w wielu mass-mediach.

W roku 2011 uniwersytet w Lüneburgu przyznał autorce i kuratorce wystawy, dr Katarzynie Naliwajek, nagrodę im. Hosenfelda-Szpilmana. Dr Naliwajek należy do jednych z najważniejszych ekspertek w tej dziedzinie. Wykłada muzykologię na uniwersytecie w Warszawie.