Dwa potoki w czeskiej części Gór Izerskich, a zarazem ich wodospady oraz rezerwat chroniący przyrodę okolicy

Štolpišský vodopád - kaskada na Černým Štolpichu (fot. Bogusław Nowicki)

Černý Štolpich (po. Czarny Sztolpich), niekiedy zwany też Velký Štolpich albo Velký Sloupský potok, bierze początek z drobnych potoczków wypływających z Sedla Holubníka (1071 m n.p.m., pol. Gołębnik) i siodełka Na Žďárku, pomiędzy Holubníkiem i Na Skalce (963 m n.p.m.). Wartko spływa stromą doliną i po ok. 1 km rozpruwa skały Ořešníka (800 m n.p.m.) i Krásnej Máří.

Velký Štolpich pokonuje 400-metrową różnicę poziomów na długości ok. 3 km. Na początku tego uskoku znajduje się wysoki wodospad, który spływa kilkoma kaskadami na wysokości 30 m (!). W dalszym biegu kamiennego koryta potok przecina jeszcze wiele mniejszych kaskad i bystrzy. Opuszcza las i od północno-wschodniej strony Ferdinadovem.

Bílý Štolpich (pol. Biały Sztolpich), niekiedy też nazywany Malý Štolpich albo Malý Sloupský potok, źródli na zachodnim zboczu Holubníka, poniżej skał Ptačí kupy (1013 m n.p.m.), w miejscu zwanym Hřebínek. To wypłaszczenie jest doprawdy bogate w wodne źródła, bowiem na przestrzeni kilkuset metrów kwadratowych początek biorą jeszcze Černá Nisa i Blatný potok.

Dolina Bíleho Štolpichu z widocznym w tle Smrkiem (fot. A. Lipin)

Malý Štolpich początkowo łagodną doliną, spływa na północ, ale już koło miejsca zwanego Bílé Kuchyně zagłębia się w wyrzeźbiony w skale wąwóz o długości 3,5 kilometrów, podcinając wschodnie stoki góry Svinské čelo (781 m n.p.m.). Podobnie jak Czarny Sztolpich pokonuje 400-metrową różnicę poziomów.
W połowie woda spada przez znaczny skalny próg, gdzie tworzy się malowniczy wodospad.
Po opuszczeniu wąwozu opływa po zachodniej stronie Ferdinandov.

Oba potoki -Černý Štolpich i Bílý Štolpich - łączą się za Ferdinadovem, po zachodniej stronie góry Na Chatkách, tworząc Sluopský potok, wpadający w Luhu (pod Smrkiem) do Smědy (Witki).

Stromą doliną Czarnego Sztolpichu prowadzi słynna Štolpišská silnice (Szosa Sztolpiszska) z Ferdinadova do Smědavy. Doliną Małego Sztolpichu prowadzi, onegdaj uczęszczana, Nowa Droga Pielgrzymkowa (Nová poutní cesta) z Liberca do sanktuarium w Hejnicach.

Pierwotna niemiecka nazwa potoków brzmiała Stollenbach ("Sztolniowy potok"). Pochodziła od sztolni kopalni rudy cyny Piękna Maria (Krásná Máří), eksploatowanej w XVI i XVII wieku, która znajduje się w dolinie potoku Černý Štolpich [štola = sztolnia].

Rezerwat Štolpichy

Dawniej samodzielny Narodowy Rezerwat Przyrody. Został włączony w 1990 r. do obszaru rezerwatu Jizerskochorské bučiny. Chroni naturalne buczyny z unikalnym występowaniem cisu. Rośnie tu m.in. modrzyk i przenęt. W ostatnich latach gniazduje tu sokół wędrowny.