Cena wywoławcza - 3500 zł. To grosze za super atrakcyjną planetkę Pluton. Przebij konkurencję i stań się sponsorem ostatniego "wolnego" punktu w IZERSKIM MODELU UKŁADU PLANETARNEGO

Wkrótce ścieżka planetarna w Górach Izerskich zostanie wzbogacona o 5 znanych obecnie planet karłowatych: Ceres, Pluton, Haumea, Makemake i Eris. Po rozbudowie ścieżka wydłuży się z 4,5 do 11 km. Podróż przez model najbliższego nam kosmosu poprowadzi nas między Stacją Turystyczną Orle a Stogiem Izerskim nad Świeradowem-Zdrój.

Nowe planety karłowate znajdą się w zaznaczonych punktach wzdłuż Drogi Izerskiej i na Stogu Izerskim (źródło mapy: Mapy.cz)

Dotychczas izerski model układu planetarnego w skali 1:1.000.000.000, składał się tylko z głównych, najlepiej znanych ludzkości, ciał niebieskich. Przypomnijmy: w Orlu posadowione są symbole Słońca, Merkurego Wenus oraz Ziemi (wraz z Księżycem). Opodal znajduje się Mars, a dalej przy Drodze Izerskiej, kolejne symbole planet: Jowisza, Saturna, Urana, i tuż przed samą Chatką Górzystów na Izerskiej łące - Neptuna.

Choć model planetarny stał się niezwykle popularną atrakcją turystyczną, dającą wyobrażenie jak ogromny jest kosmos, nie był kompletny. Nie zawierał bowiem symboli planet karłowatych.

Planety karłowate będą przedstawione w taki sam sposób jak istniejące już planety. Będą to kamienie z zamocowaną stalową płytką o wym. 20×30 cm. Każda zawierać będzie nazwę planety karłowatej, jej symbol, otwór o rozmiarze odpowiadającym jej rozmiarowi w skali 1:1 miliarda oraz nazwę fundatora. Kamienie "planetarne" zostaną umieszczone w terenie bez żadnych innych dodatków zmieniających ich otoczenie. Nie będzie więc, co sugerowali twórcom ścieżki niektórzy turyści, żadnych tabliczek informacyjnych.
Dodatkowe informacje edukacyjne o ścieżce każdy turysta może uzyskać dzięki publikacjom internetowym, mapom, ulotkom informacyjnym, a także - będzie to nowość - kodom QR. Zostaną umieszczone na tabliczkach planet.
Pomysłodawcy ścieżki poszukują fundatorów. Na swojego czeka jeszcze najbardziej znana planeta karłowata - PLUTON.

Pierwszy z najmniejszych

Pluton odkryty został w 1930 r., jako dziewiąta planeta Układu Słonecznego, pozostawał nią do 2006 roku, kiedy to Unia Astronomiczna zmieniła jego klasyfikację na "planeta karłowata". Od momentu, kiedy udało się wyznaczyć rozmiar i masę Plutona było jasne, że jest on wyraźnie mniejszy od pozostałych planet. Nawet od dużych satelitów innych planet. Nasz Księżyc jest półtora raza większy i prawie 6 razy masywniejszy od Plutona!

Stojąc na Plutonie - wizja artystyczna (autor: ESO/L. Calçada, źródło: Wikipedia)

Problem z dziewiątą planetą pogłębił się jeszcze bardziej wraz z odkryciami nowych obiektów o rozmiarach porównywalnych z Plutonem lub niewiele mniejszych. Krążą one, podobnie jak Pluton, za orbitą Neptuna. Okazało się, że "dziewiąta planeta" należy do licznej grupy obiektów tworzących pierścień podobny do pasa planetoid znajdującego się między Marsem a Jowiszem. Grupa ta nosi nazwę pasa Kuipera, a sam pas jest należy do tzw. obiektów transneptunowych, czyli najdalszych obiektów Układu Słonecznego.

Odkrycia obiektów pasa Kuipera doprowadziły astronomów od nowego spojrzenia na Układ Słoneczny. Sformułowali także nową definicję planety, a w konsekwencji czego Pluton znalazł się w nowo utworzonej klasie "planet karłowatych".

Czym różni się planeta karłowata od "dużej" planety? Rozmiar czy masa to cechy odróżniające oba typy planet, ale o karłowatości świadczy też jej sąsiedztwo. Porównajmy najmniejszą planetę (Merkurego) z największą planetą karłowatą (Eris). Merkury jest "tylko" 2 razy większy i 20 razy masywniejszy od Eris. "Tylko", bo w grupie "zwykłych" planet są większe różnice wielkości i masy. W tym miejscu podział na "karłowate" i "zwykłe" wydaje się sztuczny, niemający oparcia w rzeczywistości. Sytuacja się zmieni, jeśli popatrzymy na otoczenie planet. Przestrzeń między planetami nie jest pusta, krąży w niej ogromna ilość mniejszych obiektów: planetoid, meteoroidów. Porównanie masy Merkurego z masą wszystkich drobnych obiektów krążących dookoła Słońca w pobliżu tej planety uwidacznia, że cały ten "drobiazg" jest prawie 100 tys. razy mniej masywny niż Merkury!

Eris - ostatnia znana planeta karłowata będzie kończyć / otwierać ścieżkę planetarną na Stogu Izerskim - wizja artystyczna (autor: ESO/L. Calçada, źródło: Wikipedia)

Jak więc w takim porównaniu wypada Eris? W tym przypadku "drobiazg" ma większą masę i to około 10-krotnie. Podobna sytuacja powtarza się w przypadku wszystkich planet i planet karłowatych. Te pierwsze są co najmniej dziesiątki tysięcy razy bardziej masywne od sąsiadujących drobnych obiektów, a planety karłowate są zawsze mniej masywne. Czy kryje się za tym głębsze znaczenie?
Tak! Wszystkie obiekty w układzie Słonecznym powstały z dysku pyłowo-gazowego. Drobiny pyłu zlepiały się tworząc z czasem coraz większe ciała. Planety "wykorzystały" do zbudowania swych ciał prawie 100 % materii, która znajdowała się w ich pobliżu. Zaś planety karłowate nie – większość dostępnego "budulca" nie weszła w ich skład i pozostał on w postaci wielu drobnych ciał: planetoid, meteoroidów itd.

Nie oznacza to jednak, że są mniej ciekawe. Astronomowie interesują się nimi nie mniej niż dużymi planetami. Karłowate planety są trudniejsze do badania z Ziemi, bo są małe i odległe. Dlatego też dwie z nich stały się celem sond międzyplanetarnych. W 2015 roku do Ceres doleci sonda Dawn, a w tym samym roku do Plutona sonda New Horizons.

Izerski model układu słonecznego pełni rolę ścieżki edukacyjnej

Pluton ma nie tylko ciekawą historię w astronomii, ale jest obiektem wyjątkowym ze względu na swój księżyc Charon. Zwykle księżyce są znacznie mniejsze od planety macierzystej. Największym względnie naturalnym satelitą jest nasz ziemski Księżyc. Ma średnicę "tylko" 3,5 raza mniejszą od Ziemi, co jest bardzo wyjątkowe. W przypadku Plutona i Charona jest jeszcze ciekawiej. Różnica wielkości wynosi zaledwie 2 razy. Dlatego czasami układ Pluton-Charon nazywany jest podwójną planetą karłowatą.
Ta wyjątkowość zostanie również ukazana na izerskiej ścieżce planetarnej. Pluton będzie przedstawiony razem z Charonem na jednym kamieniu, tak jak jest to w przypadku Ziemi i Księżyca.

Obok tej tajemniczej pary może znaleźć się także Twoje nazwisko lub nazwa (firmy bądź instytucji, którą reprezentujesz).
Jeśli jesteś zainteresowany - napisz do twórców projektu Astro Izery pod adres: pi@astro.uni.wroc.pl - czekają do końca marca.