Pod chmurką, bądź na kwiatku możemy podczas górskiej wędrówki spotkać niejeden okaz. Czy je znamy?

Karkonosze – niby niewysokie, niby nie skaliste, niby nie ogromne… A jednak na tyle duże, że bogate w różnorodne ekosystemy. Od ponad 400 lat przykuwają uwagę przyrodników, dzięki czemu są całkiem dobrze poznanym obszarem górskim w Europie. W ostatnim stuleciu tę badawczą aktywność wydatnie wspierają i kierunkują oba, polski i czeski, narodowe parki. Powołane przeszło 50 lat m.in. właśnie do badań, opublikowały wiele opracowań dotyczących karkonoskiej przyrody. Od lat działają wspólnie, wszak granica państwowa przyrody, a od kilkunastu lat także turystów, nie obowiązuje. Pośród bogatego dorobku znajdziemy dwie ciekawe, czesko-polskie monografie poświęcone zwierzętom fruwającym: Ptaki Karkonoszy. Atlas ptaków lęgowych oraz Motyle dzienne w Karkonoszach.

Królowie nadkarkonoskiego nieba

Sowa włochatka zwyczajna - ilustracja z książki PTAKI KARKONOSZY

Ptaki są obiektem badań dla Jiříego Flouseka, Bożeny Gramsz i Tomáša Telenskiego. Wraz z grupą wolontariuszy-ornitologów w latach 2012-14 przeprowadzili mapowanie karkonoskiej awifauny. Doliczyli się 194 gatunków. Dla porównania ich liczba w całej Polsce sięga 454.

Autorzy poświęcają uwagę karkonoskim ptakom lęgowym. Na opisy składają się informacje o występowaniu, środowisku, ocenie liczebności i zagrożeń. Zilustrowane są dokładną mapą, ukazującą liczebność par każdego gatunku.
Dopełnieniem jest charakterystyka terenu, prezentacje biotopów Karkonoszy, zarys historii badań ornitologicznych, metodyka, a nawet statystyka zebranych informacji (201446 zapisów i 10 tysięcy godzin nagrań głosów ptaków!).
Dzieło wieńczy dyskusja na temat wyników liczenia ptaków wraz z porównaniem efektów mapowania sprzed 20 lat.

Podróżniczek - ilustracja z książki PTAKI KARKONOSZY

To publikacja ważna nie tylko dla ornitologów, bowiem ukazuje bogactwo karkonoskiej przyrody. Każdy, kto chce mieć pełny obraz Karkonoszy, wyjątkowego miejsca na przyrodniczej mapie Europy, powinien do książki zajrzeć. Zwłaszcza, że jest bogato ilustrowana, a walor dodatkowy stanowi dwujęzyczność.

W 2016 roku Ptaki Karkonoszy. Atlas ptaków lęgowych zdobyły I miejsce w konkursie na najlepsze wydawnictwa o górach, w kategorii monografii i wydawnictw popularnonaukowych. Wyróżnienie przyznał Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK wraz ze spółką Targi w Krakowie oraz Wydawnictwem KARPATY podczas Międzynarodowych Targów Książki w Krakowie.

PTAKI KARKONOSZY. ATLAS PTAKÓW LĘGOWYCH

• Ptáci Krkonoš: atlas hnízdního rozšíření 2012-2014 / Ptaki Karkonoszy: atlas ptaków lęgowych 2012-2014, Jiří Flousek, Bożena Gramsz, Tomáš Telenský
• Vrchlabí – Jelenia Góra: Správa Krkonošského národního parku; Karkonoski Park Narodowy, 2015

Dwujęzyczna publikacja dostępna w wypożyczalni regionalnej Książnicy Karkonoskiej oraz w serwisie Krkonošského národního parku.

Paziowie łąk, polan i górskich muraw

Modraszek arion - ilustracja z książki MOTYLE DZIENNE W KARKONOSZACH

Niezgorzej od ptaków poznane są mniejsze i delikatniejsze zwierzęta fruwające – motyle. Entomologowie w Karkonoszach nie ustępują badawczego pola ornitologom. Dzięki zestawieniu wyników historycznych i aktualnych wiemy, że liczebność gatunkowa motyli dziennych w Karkonoszach niestety spada. Dziś to zaledwie 82 gatunki. To nie jest wiele, skoro na świecie żyje około 150 tysięcy gatunków motyli, a w Polsce – 3 tys.

Atlas Motyle dzienne w Karkonoszach to publikacja naukowa. Zawiera dokładne analizy środowiska, występowania, zagrożeń i ochrony, siedlisk oraz preferencji żywieniowych każdego z gatunków. Nie oznacza to jednak, że nie warto sięgnąć po książkę, kiedy nie jest się entomologiem. Pięknie ilustrowana dla laika będzie doskonałym wprowadzeniem w świat „żywych klejnotów”. Nauczymy się z niej rozróżniać karkonoskie motyle, czasem bardzo podobne do siebie: górówki, modraszki, kraśniki, dostojki, czerwończyki…

Pazik brzozowiec - ilustracja z książki MOTYLE DZIENNE W KARKONOSZACH

W połączeniu z wiedzą botaniczną atlas pomoże każdemu amatorowi łuskoskrzydłych zidentyfikować napotkany na górskim szlaku egzemplarz. Książka też może przyczynić się do lepszego poznania wymagań tych pięknych stworzeń; zrozumienia, że wiele roślin jest niezbędnych dla wyżywienia licznych motyli.

Karkonoscy naukowcy przygotowali świetne narzędzie. Dzięki niemu możemy nie tylko poznać fakty, ale też kilka ciekawostek. Choćby tę, że paziowi królowej sprzyjają ogródki działkowe. Albo bardziej dreszczową: modraszek malczyk bywa kanibalem, zaś larwy niektórych modraszków muszą zostać adoptowane przez mrówki, by kosztem ich larw mieć szansę przejść do kolejnego stadium rozwoju. Dla, chyba większości z nas, może być zdumiewające, że niemal 20 gatunków motyli odwiedza Śnieżkę! Pośród nich są: szlaczkoń siarecznik, czerwończyk dukacik i modraszek wieszczek. Zaś same nazwy motylów to odrębny temat, do rozważania podczas odpoczynku na górskiej murawie.

Motyle dzienne w Karkonoszach

• Denní motýli v Krkonoších: atlas rozšíření / Motyle dzienne w Karkonoszach: atlas rozmieszczenia, Oldřich Čížek, Adam Malkiewicz, Jiří Beneš, Dariusz Tarnowski, Jaroslav Zámečník, Tomáš Kadlec, Martin Konvička, Ewelina Myśków, Agnieszka Sala, Pavel Vrba, Michal Zapletal; red. Oldřich Čížek, Adam Malkiewicz, Jiří Beneš, Dariusz Tarnowski; rec. Tomáš Kuras, Jarosław Buszko, Lukáš Spitzer
• Vrchlabí – Jelenia Góra: Správa Krkonošského národního parku; Karkonoski Park Narodowy, 2015

Dwujęzyczna publikacja dostępna w wypożyczalni regionalnej Książnicy Karkonoskiej oraz w serwisie Krkonošského národního parku