Świetna okazja dla fotografów. Można uchwycić PanStarrs i Plejady na jednym zdjęciu!

Niebieska kometa PanSTARRS, (fot. Damian Peach, Jose J. Chambo, źródło NASA)

Gwiazdozbiór Wielkiego Psa nad Polską wznosi się nisko, przy horyzoncie i jest widoczny zimą tuż obok Oriona. Od północy graniczy z Jednorożcem, a od wschodu z Zającem. Najjaśniejszą gwiazdą Wielkiego Psa jest Syriusz. Jest jednocześnie najjaśniejszą gwiazdą na nocnym niebie. W wielu starożytnych kulturach Syriusz był bardzo ważną gwiazdą, a nawet był uważany za bóstwo.

Orion oraz Wielki i Mały Pies 29 grudnia 2013 r. (fot. Nubobo z Iwata, Shizuoka, Japan)

Gwiazda posiada duży ruch własny, wynoszący około 1,5 sekundy łuku na rok. To oznacza, że z taką prędkością przesuwa się wśród gwiazd. Ruch własny Syriusza wynika ze stosunkowo niewielkiej odległości od Ziemi wynoszącej 8,6 roku świetlnego. Zauważono to już w XVIII wieku, a dokładniejsze badania wykonał w latach 1833-44 Friedrich Bessel, który zauważył, że ruch Syriusza nie jest jednostajny, lecz wygląda jakby gwiazda chybotała. Na tej podstawie królewiecki astronom doszedł do wniosku, że Syriusz posiada towarzysza. W 1862 roku Alvan Clark, za pomocą nowego teleskopu o średnicy 46 cm, odkrył drugi składnik układu – Syriusza B, który okazał się białym karłem, czyli pozostałością po śmierci gwiazdy.

Wielki Pies goni zające

Gwiazdozbiór Wielkiego Psa na nocnym niebie

Gdy najwspanialszy z myśliwych Orion został zabity przez Skorpiona i trafił między gwiazdy, bogowie na Olimpie postanowili, że nie powinien zostać sam. Podczas polowań zawsze towarzyszyły mu wierne psy, toteż i one trafiły na niebo. W ten sposób zostały uhonorowane istniejącymi po dziś dzień gwiazdozbiorami Wielkiego i Małego Psa. Nawet na niebie pędzą Zająca – ulubionego celu ich pana. Cztery gwiazdozbiory znajdują się blisko siebie i mogą być obserwowane w zimowe noce.

Gromady, Księżyc i zaćmienie

Najciekawszym obiektem Wielkiego Psa jest gromada otwarta M41. Znajduje się poniżej Syriusza i jest na tyle jasna, że pod ciemnym niebem, z dala od miejskich świateł, jest widoczna dla nieuzbrojonego oka. Znakomicie prezentuje się w nawet niewielkiej lornetce, choć do obserwacji lepiej użyć teleskopu z niewielkim powiększeniem.

Gromada otwarta M41 w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa

Gwiazdozbiór zawiera jeszcze kilka gromad otwartych, jednak są słabsze i trudniejsze w obserwacji. Dwie ciekawe znajdują się po lewej stronie gwiazdy Wezen. Pierwsza, nieco dalsza, to NGC2362 związana z obszarem mgławicowym. Jest nawet nieco jaśniejsza niż M41, ale z powodu niskiego położenia nad horyzontem wyraźnie trudniejsza do odnalezienia. Druga gromada to wyraźnie słabsza NGC2354, którą można dostrzec przez średniej wielkości teleskop.

NGC2362 kamerą Kosmicznego Teleskopu Spitzera (źródło: NASA)

Fazy Księżyca

• ostatnia kwadra – 7 lutego
• nów – 15 lutego
• pierwsza kwadra – 23 lutego

Luty do obserwacji będzie wyjątkowym miesiącem – nie będzie w nim pełni Księżyca! Przypomnijmy sobie, że w styczniu mieliśmy aż dwa razy pełnię. Ponieważ drugi miesiąc roku jest krótszy niż okres obiegu Księżyca wokół Ziemi, to kolejna pełnia wypadnie dopiero w marcu. Aczkolwiek brak pełni nie przeszkodzi Srebrnemu Globowi w comiesięcznych spotkaniach z planetami. Pierwsze z nich – 7 lutego, to zbliżenie Księżyca na odległość około 4 stopni do Jowisza.

Wieczorem 16 lutego tuż po zachodzie Słońca wąski sierp młodego Księżyca przejdzie tuż pod jasną Wenus. Obserwacja tego zjawiska będzie sporym wyzwaniem. Będzie ono bowiem miało miejsce bardzo nisko nad horyzontem, na dość jasnym jeszcze niebie. Raczej nie uda się dostrzec tej pary nieuzbrojonym okiem, więc dobrze zaopatrzyć się w lornetkę.

Mieszkańcy południowych krańców Ameryki Południowej oraz Antarktydy 15 lutego będą mogli podziwiać częściowe zaćmienie Słońca. Będzie to 17 zaćmienie z cyklu Saros 150.

Po raz kolejny dojdzie do ciekawego zjawiska zakryciowego 23 lutego. Księżyc ponownie zakryje Aldebarana, najjaśniejszą gwiazdę Byka. Będzie to ostatnie zakrycie z serii. Na kolejne trzeba będzie poczekać 15 lat. Początek zjawiska zakrycia przy ciemnej krawędzi nastąpi około godz. 18, na jeszcze jasnym tle nieba. Odkrycie przy jasnej krawędzi nastąpi około godzinę później. Dokładne momenty zjawiska zależą od położenia obserwatora i mogą się różnić o kilkanaście minut na terenie Polski.

Miłośnicy obserwacji komet zapewne zainteresują się kometą C/2016 R2 PanStarrs, która przez cały miesiąc będzie widoczna w Byku. Trasa jej wędrówki po niebie przebiegnie nieco na wschód od Plejad. To będzie dobra okazja dla fotografów – uchwycą oba obiekty na jednym zdjęciu! Kometa o jasności około 10 mag będzie niestety trudnym obiektem dla lornetki. Do jej obserwacji najlepszy jest teleskop o aperturze przynajmniej 15 cm.