Okres panowania cesarza Rudolfa II (1576-1611) był w historii renesansowej Europy czasem niezwykłym. W 1583 r. Rudolf II przeniósł się wraz dworem do Pragi, która stała się najważniejszym miastem monarchii austriackich Habsburgów. Wraz z cesarzem do miasta napłynęło wielu literatów, uczonych i artystów. Powszechnie znane były artystyczne, alchemiczne i astrologiczne zainteresowania Rudolfa II. Na cesarskim dworze trwały poszukiwania kamienia filozoficznego, mającego mieć dar przeistaczania metali nieszlachetnych w złoto oraz wytworzenia eliksiru długowieczności, zwanego też eliksirem życia. Spowodowało to wzmożony popyt na minerały i kamienie szlachetne oraz zioła, których intensywnie poszukiwano w rejonie niedaleko położonych od Pragi, a zasobnych w bogactwa naturalne Sudetów Zachodnich.

Na polecenie cesarskie Karkonosze przeszukiwał pochodzący ze Strzegomia lekarz Johannes Scultetus, zwany od swoich licznych górskich wędrówek jako Johannes Montanus, z końcem XVI w. wysławiał umiejętności tutejszych zielarzy.

Również w tym czasie pochodzący z walońskiej Bruggi Anselmus Boetius de Boot, uczony, osobisty lekarz i alchemik cesarski, pracował nad wynalezieniem eliksiru życia oraz poszukiwał kamienia filozoficznego. W latach 1590-1596 udawał się kilkakrotnie na Śląsk, gdzie nabywał sekretne preparaty. De Boot prowadził na Hali Izerskiej poszukiwania minerałów, kamieni szlachetnych, pereł i ziół, a towarzyszył mu Heinrich Koberscheit, urzędnik cesarski. W wyniku tych wypraw w 1609 r. de Boot opublikował słynną księgę Gemmarum et lapidarum historiae – "Historia kamieni drogocennych i pospolitych".

Do początków XVII w. wydanych zostało kilkanaście różnego rodzaju herbarzy i opisów śląskich ziół, których autorami byli Caesalpin, Cortusus, Carolus Clusius, Johann Bauhin, Conrad Gesner, Hieronimus Tragus, Dalechampius, Tabernaemontanus, Friedrich Sebitz, Ruellius, Talius, Scaliger, Lobelius, wspomniany już Matthiolus, Guilandinus, Crescentius, Bellonius, Dodonaeus i inni. Tak duża liczba specjalistycznych wydawnictw świadczy o wielkim zainteresowaniu ze strony wybitnych niejednokrotnie postaci ze świata medycyny karkonoskimi ziołami. Po latach ukoronowaniem tych dzieł stał się wydany w 1777 r. przez grafa Hendricha Gottfrieda von Mattuschka (1734-1779), właściciela licznych dóbr ziemskich, w tym leżącego u stóp Śnieżki Miłkowa, monumentalny herbarz Folra silesiaca. Herbarz ten stał się najpełniejszą prezentacją świata śląskich roślin w okresie oświecenia i do dziś jeszcze zawiera sporo aktualnych informacji z zakresu ziołolecznictwa.

Portret Caspara Schwenckfeldta (Źródło: Wikipedia)

Caspar Schwenckfeldt (1563-1609), jeleniogórski zielarz, doktor medycyny i humanista, zanotował w swym dzienniku:
[...] w górskich wioskach wielokrotnie trafiłem na zielarzy znających wybornie sztukę leczenia i służących bliźnim.

W botanicznym opisie Cieplic Śląskich i okolic wydanym w 1607 r. (drugie wydanie 1619) Schwenckfeldt pisał, że w górach spotykano licznych korzenników i zielarzy, którzy zbierając zioła prawie zupełnie wytępili niektóre gatunki roślin. Karkonoscy zielarze uprawiali nierzadko nielegalną praktykę lekarską, uzyskując w oczach jeleniogórskiego lekarza niezbyt pochlebne miano medicastri indocti - "niedouczonych medyków". W dziełach Schwenckfelda zawartych jest sporo praktycznych informacji dotyczących karkonoskich ziół i ich leczniczych właściwości.

W tym czasie zachodniosudeckie ziołolecznictwo stawało się coraz bardziej popularne. W końcu XVI, a także w wieku XVII część zielarzy przeszła z Czech na północną stronę Gór Izerskich i Karkonoszy w obawie przed prześladowaniami religijnymi oraz skutkami wojny trzydziestoletniej. W 1622 r. lub 1623 r. w Karpaczu osiadła grupa protestanckich uchodźców religijnych z Czech. Miał wśród nich znaleźć się Georg Werner, pochodzący z Kłodzka aptekarz. Werner dać miał początek karkonoskiemu ośrodkowi laborantów, a zielarską wiedzę przekazał synowi.

Czytasz jedną ze stron artykułu. Przeczytaj także pozostałe: